Podstawa naliczania odsetek


Poj?cie odsetek rozumiane jest jako pewnego rodzaju zap?ata za korzystanie z cudzego kapita?u. Uto?samianie odsetek z wynagrodzeniem jest trafne jedynie w stosunku do odsetek kapita?owych. Wynagrodzenie to stanowi zap?at? za to, ?e druga strona udost?pnia kapita? do korzystania na okre?lony czas. Mo?na argumentowa?, ?e zap?ata ta mo?e spe?nia? wszystkie wymogi stawiane ?wiadczeniu maj?cemu by? "odpowiednikiem" ?wiadczenia drugiej strony w rozumieniu prawa cywilnego, a wi?c ?e umowy kredytowe s? w istocie umowami wzajemnymi. Gdy chodzi natomiast o odsetki za opó?nienie, trafniejsze by?oby okre?lanie ich raczej mianem rekompensaty zamiast wynagrodzenia. Wynagrodzenie wi??e si? bowiem na ogó? ze wzajemnym ?wiadczeniem drugiej strony, tzn. z prawid?owym, a nie nienale?ytym wykonaniem zobowi?zania. Odsetki za opó?nienie stanowi? tymczasem swoist? sankcj? cywilnoprawn? za niew?a?ciwe – opó?nione wykonanie zobowi?zania pieni??nego. Maj? zatem one w tym przypadku charakter bardziej zbli?ony do odszkodowania ni? do wynagrodzenia.

Obowi?zek ?wiadczenia odsetek wi??e si? z mo?liwo?ci? korzystania z pieni?dza albo rzeczy. Korzystanie jest podstawowym uprawnieniem w?a?ciciela, do tre?ci którego tradycyjnie zalicza si? uprawnienie do posiadania, u?ywania rzeczy oraz do pobierania po?ytków, jak równie? do tzw. dyspozycji faktycznej, w??cznie z uprawnieniem zniszczenia rzeczy. W?a?ciciel rzeczy mo?e w ramach innego przys?uguj?cego mu uprawnienia obci??y? j?, ustanawiaj?c na rzecz innej osoby prawo do korzystania z rzeczy w okre?lonym zakresie, zarówno za pomoc? umowy obligacyjnej, jak i ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego. Dla powstania obowi?zku ?wiadczenia odsetek konieczne jest zatem, aby w?a?ciciel rzeczy przekaza? prawo do korzystania z rzeczy innej osobie.

Owo przekazanie do korzystania mo?e nast?pi? na podstawie czynno?ci prawnej - umowy o charakterze kredytowym, na mocy której d?u?nik otrzymuje od wierzyciela rzecz (pieni?dze) - ale mo?liwe jest tak?e korzystanie z rzeczy jedynie za dorozumian? wol? wierzyciela albo co wi?cej, nawet bez takowej zgody, co ma miejsce m.in. w wypadku powstania obowi?zku zap?aty odsetek za opó?nienie. Odsetki te nale?? si? bowiem z mocy prawa z chwil? niespe?nienia w terminie ?wiadczenia pieni??nego. D?u?nik w tej sytuacji korzysta z pieni?dzy nale?nych wierzycielowi, jednak nie mo?na stwierdzi?, ?e wierzyciel odda? mu te pieni?dze do korzystania. Raczej nale?a?oby uzna?, ?e to d?u?nik sam zaw?adn?? nimi dla swoich potrzeb. Tak wi?c uzyskanie prawa do korzystania z rzeczy przez d?u?nika mo?e by? skutkiem albo przeniesienia tego prawa na d?u?nika w drodze czynno?ci prawnej, albo te? mo?e wynika? z okre?lonego stanu faktycznego, polegaj?cego naniesp?aceniu w terminie d?ugu pieni??nego czy wykorzystaniu rzeczy w cudzym interesie.Niemniej jednak jest powszechnie wiadome, ?e do naliczania odsetek musi istnie? podstawa prawna. Zatem, niedopuszczalne jest uznanie, ?e za korzystanie z cudzych ?rodków nale?? si? ka?dorazowo odsetki. W przypadku nieterminowego spe?nienia ?wiadczenia pieni??nego przez d?u?nika wskutek okoliczno?ci za które d?u?nik nie ponosi odpowiedzialno?ci, wierzycielowi nale?? si? odsetki. Natomiast w przypadku zw?oki – wierzyciel mo?e dodatkowo domaga? si? odszkodowania. Podstawa naliczania odsetek mo?e wynika? z czynno?ci prawnej, tre?ci umowy lub z przepisów prawa.

Prawo cywilne przewiduje tzw. zakaz anatocyzmu dotycz?cy zakazu naliczania odsetek od zaleg?ych odsetek, który jednak w pewnych przypadkach podlega pewnym wyj?tkom. Pierwszy z nich dotyczy mo?liwo?ci naliczania odsetek od sumy g?ównej powi?kszonej o ju? naliczone odsetki, co mo?e nast?pi? od wniesienia powództwa. Drugim wyj?tkiem jest sytuacja, gdy strony ju? po powstaniu odsetek wyrazi?y zgod? na kapitalizacj?. Niemniej jednak odsetki podlegaj?ce kapitalizacji musz? ju? istnie?, co oznacza, ?e nie mo?na wyrazi? zgody na ich kapitalizacje przed ich powstaniem. Trzecim wyj?tkiem, najcz??ciej jednak stosowanym w praktyce s? mechanizmy bankowe. W przypadku bowiem kredytów czy po?yczek d?ugoterminowych banki maj? mo?liwo?? wprowadzenia zastrze?enia o kapitalizacji odsetek. Maksymalna warto?? odsetek nie mo?e przekracza? czterokrotno?ci stopy kredytu lombardowego NBP. Odsetki maj? charakter ?wiadczenia dodatkowego. Skutkiem tego jest mo?liwo?? dokonywania odr?bnego przelewu, niezale?nego dochodzenia odsetek i nale?no?ci g?ównej, a tak?e mo?liwo?? przej?cia d?ugu bez odsetek. Jednocze?nie równie? istnieje mo?liwo?? zabezpieczenia tylko kwoty g?ównej.



Przeglądaj artykuły prawnicze