Warunkowe przedterminowe zwolnienie to nadzorowane zwolnienie skazanego z odbycia reszty orzeczonej wobec niego kary. Jest to instytucja uregulowana w kodeksie karnym, a w zakresie obowi?zków w okresie próby oraz przyczyn jego odwo?ania, w kodeksie karnym wykonawczym. Zwolnienie z odbycia reszty kary nast?puje na wniosek skazanego. Wniosek o warunkowe przedterminowe zwolnienie mo?e z?o?y? tak?e dyrektor zak?adu karnego lub s?dowy kurator zawodowy. S?dem w?a?ciwym do rozpoznania takiego wniosku jest s?d penitencjarny, którym jest wydzia? penitencjarny s?du okr?gowego. Stosuje si? je wówczas, gdy s?d dojdzie do przekonania, i? kara odnios?a wobec skazanego pozytywny skutek przed up?ywem terminu, na jaki zosta?a orzeczona.
Skazanego na kar? pozbawienia wolno?ci s?d mo?e zwolni? z odbycia reszty kary tylko wtedy, gdy jego postawa, w?a?ciwo?ci i warunki osobiste, sposób ?ycia przed pope?nieniem przest?pstwa, okoliczno?ci jego pope?nienia oraz zachowanie po pope?nieniu przest?pstwa i w czasie odbywania kary uzasadniaj? przekonanie, i? skazany po zwolnieniu b?dzie przestrzega? porz?dku prawnego, w szczególno?ci nie pope?ni nowego przest?pstwa jest to tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna.
Osob? skazan? mo?na warunkowo zwolni? najwcze?niej po odbyciu co najmniej po?owy kary, lecz nie wcze?niej ni? po 6 miesi?cach. W przypadku przest?pcy powrotnego (recydywisty) wymagany okres uprawniaj?cy do zwolnienia ulega wyd?u?eniu do 2/3 kary, a w razie multirecydywy (wielokrotnej recydywy) do 3/4 kary, jednak w tych przypadkach zwolnienie nie mo?e nast?pi? wcze?niej ni? po up?ywie roku od rozpocz?cia odbywania kary. Skazany na kar? 25 lat pozbawienia wolno?ci mo?e stara? si? o przedterminowe zwolnienie dopiero po odbyciu 15 lat kary, za? skazany na kar? do?ywotniego pozbawienia wolno?ci po odbyciu 25 lat kary. W uzasadnionych wypadkach s?d wydaj?c wyrok skazuj?cy mo?e zaostrzy? powy?sze wymagania. Warunkowo zwolni? mo?na równie? skazanego, który odby? co najmniej 6 miesi?cy kary pozbawienia wolno?ci i przez co najmniej jeden rok korzysta? z przerwy w odbywaniu kary, za? sama kara pozbawienia wolno?ci nie przekracza?a 3 lat.
Skazanego zwalnia si? warunkowo na okres próby, który zasadniczo stanowi czas pozosta?ej do odbycia kary. Okres ten jednak nie mo?e by? krótszy ni? 2 lata ani d?u?szy ni? 5 lat. W przypadku multirecydywisty okres próby nie mo?e by? krótszy ni? 3 lata, za? w przypadku skazanego na kar? do?ywocia, okres próby wynosi 10 lat. Kara uwa?ana jest za odbyt? w przypadku pozytywnego wyniku okresu próby, a zatem je?li w okresie próby i w ci?gu dalszych 6 miesi?cy nie odwo?ano warunkowego zwolnienia. Osob? warunkowo zwolnion? mo?na w okresie próby odda? pod dozór kuratora, mo?na te? na?o?y? na ni? ró?nego rodzaju obowi?zki, np. informowania kuratora o przebiegu okresu próby, wykonywania pracy zarobkowej b?d? nauki.
Instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia dotyczy nie tylko kary pozbawienia wolno?ci ale tak?e kary ograniczenia wolno?ci oraz wybranych ?rodków karnych pozbawienia praw publicznych i zakazów, poza zakazami orzeczonymi wobec osoby skazanej za przest?pstwo przeciwko wolno?ci seksualnej lub obyczajno?ci na szkod? ma?oletniego oraz poza zakazem prowadzenia pojazdów orzeczonego wobec sprawcy przest?pstwa drogowego, je?eli w czasie pope?nienia przest?pstwa znajdowa? si? w stanie nietrze?wo?ci, pod wp?ywem ?rodka odurzaj?cego lub zbieg? z miejsca zdarzenia.
S?d penitencjarny odwo?uje warunkowe przedterminowe zwolnienie, je?li skazany w okresie próby pope?ni? przest?pstwo umy?lne, za które zosta? skazany na kar? pozbawienia wolno?ci bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Mo?liwo?? odwo?ania zwolnienia istnieje tak?e wówczas, gdy skazany w inny sposób ra??co narusza porz?dek prawny, zw?aszcza je?li pope?ni inne przest?pstwo albo te? uchyla si? od dozoru lub na?o?onych na niego obowi?zków. Je?eli warunkowe zwolnienie zostanie odwo?ane, okresu sp?dzonego na wolno?ci nie zalicza si? na poczet kary.