Post?powanie w sprawach o ubezw?asnowolnienie jest post?powaniem nieprocesowym. Sprawy te nale?? do w?a?ciwo?ci s?dów okr?gowych. Rozpoznawane s? w trzyosobowym sk?adzie s?dziów zawodowych. Z wnioskiem o ubezw?asnowolnienie nale?y wyst?pi? do s?du miejsca zamieszkania osoby, której wniosek dotyczy, a w przypadku braku takiego miejsca, do s?du w?a?ciwego ze wzgl?du na miejsce pobytu tej osoby. Post?powanie o ubezw?asnowolnienie toczy si? przy udziale prokuratora, jak równie? mog? do post?powania wst?pi?, w ka?dym jego stadium, organizacje spo?eczne, do których zada? statutowych nale?y ochrona praw osób niepe?nosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ogólnie poj?ta ochrona praw cz?owieka.
Osob? uprawnion? do z?o?enia wniosku o ubezw?asnowolnienie jest ma??onek osoby, której wniosek dotyczy, krewni w linii prostej, rodze?stwo oraz przedstawiciel ustawowy takiej osoby. Jednak?e krewni s? pozbawieni takiego uprawnienia, je?li osoba, której dotyczy wniosek o ubezw?asnowolnienie posiada przedstawiciela ustawowego. Z wnioskiem o cz??ciowe ubezw?asnowolnienie mo?na wyst?pi? nawet rok przed osi?gni?ciem przez t? osob? pe?noletnio?ci. Nale?y zauwa?y?, ?e osoba zg?aszaj?ca taki wniosek w z?ej wierze lub post?puj?ca przy tej czynno?ci lekkomy?lnie mo?e zosta? ukarana kar? grzywny. Uczestnikami post?powania o ubezw?asnowolnienie z mocy samego prawa s? oprócz wnioskodawcy, tak?e: osoba, której wniosek dotyczy, jej przedstawiciel ustawowy i ma??onek. Niezw?ocznie po wszcz?ciu post?powania, na skutek z?o?onego wniosku, s?d winien wys?ucha? osob?, której wniosek dotyczy.
Przy wys?uchaniu powinien by? obecny bieg?y psycholog, a w zale?no?ci od stanu zdrowia osoby równie? bieg?y lekarz psychiatra lub neurolog. S?d mo?e ponadto zarz?dzi? przymusowe doprowadzenie osoby maj?cej zosta? ubezw?asnowolnion? na rozpraw?. Na postanowienie takie przys?uguje za?alenie. Osob? pe?noletni? mo?na ubezw?asnowolni? cz??ciowo, jak i ca?kowicie. Wnioskuj?c o ubezw?asnowolnienie takiej osoby s?d mo?e, na wniosek uczestnika takiego post?powania albo z urz?du, ustanowi? dla osoby maj?cej zosta? ubezw?asnowolnion? doradc? tymczasowego. S?d mo?e podj?? tak? decyzj? przy wszcz?ciu albo ju? w trakcie tocz?cego si? post?powania, je?li uzna to za konieczne dla ochrony danej osoby lub jej mienia. Osoba, dla której ma by? ustanowiony doradca tymczasowy powinna by? przed tym ustanowieniem wys?uchana.
Doradc? tymczasowym winien by? ustanowiony w pierwszej kolejno?ci ma??onek, krewny lub inna bliska osoba, je?li b?dzie to zgodne z dobrem osoby, której wniosek o ubezw?asnowolnienie dotyczy. Dopiero pó?niej bowiem s?d mo?e si? zwróci? do organizacji spo?ecznej o wskazanie doradcy tymczasowego. Do wniosku o ubezw?asnowolnienie wnioskodawca winien za??czy? ?wiadectwo lekarskie wydane przez lekarza psychiatr? o stanie psychicznym osoby maj?cej zosta? ubezw?asnowolnion? albo opini? psychologa o stopniu niepe?nosprawno?ci umys?owej. W razie braku takiej opinii lub ?wiadectwa s?d przed zarz?dzeniem dor?czenia wniosku za??da przedstawienia takich dokumentów. Natomiast, je?li osoba ma by? ubezw?asnowolniona ze wzgl?du na uzale?nienie od narkotyków lub alkoholu, wówczas s?d za??da przedstawienia za?wiadczenia z odpowiedniej poradni leczenia uzale?nie?.
Tre?? wniosku i dokumenty do niego do??czone musz? uprawdopodabnia? istnienie choroby psychicznej, niedorozwoju umys?owego lub innych zaburze? psychicznych, w przeciwnym razie s?d odrzuci wniosek o ubezw?asnowolnienie. Osoba, której dotyczy taki wniosek powinna podda? si? badaniu wykonywanym przez bieg?ego lekarza, który nast?pnie powinien wyda? opini? o stanie zdrowia tej osoby. Na podstawie opinii dwóch bieg?ych lekarzy s?d mo?e uzna? za niezb?dne oddanie osoby pod obserwacj? w zak?adzie leczniczym na okres maksymalnie trzech miesi?cy. S?d przeprowadza post?powanie dowodowe, które ma ustali? stan zdrowia osoby, której wniosek dotyczy, jej sytuacj? osobist?, zawodow? i maj?tkow?, sposób zaspokajania jej potrzeb ?yciowych oraz rodzaj spraw wymagaj?cych prowadzenia przez t? osob?. Orzeczenie przez s?d ubezw?asnowolnienia mo?e zapa?? tylko po przeprowadzeniu rozprawy. S?d uchyla takie orzeczenie, gdy ustaj? przyczyny ubezw?asnowolnienia. Mo?e to uczyni? z urz?du, jak równie? z wnioskiem o uchylenie mo?e wyst?pi? sam ubezw?asnowolniony.