Ubezw?asnowolnienie polega na pozbawieniu osoby fizycznej zdolno?ci do czynno?ci prawnej ca?kowicie (ubezw?asnowolnienie ca?kowite) lub ograniczeniu jej zdolno?ci do czynno?ci prawnych (ubezw?asnowolnienie cz??ciowe). Ubezw?asnowolnione ca?kowicie mog? zosta? osoby, które uko?czy?y trzyna?cie lat, je?eli nie s? w stanie pokierowa? swoim post?powaniem z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umys?owego albo innych zaburze? psychicznych, w szczególno?ci pija?stwa lub narkomanii. Ubezw?asnowolniona cz??ciowo mo?e zosta? natomiast tylko osoba pe?noletnia z powodu choroby psychicznej lub innych psychicznych zaburze? (szczególnie narkomanii i pija?stwa), albo niedorozwoju umys?owego, je?eli potrzebuje pomocy przy prowadzeniu jej spraw, ale jej stan nie uzasadnia ca?kowitego ubezw?asnowolnienia.
Dla osoby ubezw?asnowolnionej ca?kowicie s?d ustanawia opiekuna, chyba ?e pozostaje ona jeszcze pod w?adz? rodzicielsk?, dla osoby cz??ciowo ubezw?asnowolnionej s?d ustanawia natomiast kuratora. Podstaw? ubezw?asnowolnienia jest nie tyle sama choroba psychiczna, niedorozwój umys?owy, inne zaburzenia psychiczne, ale dobro osoby, która ma by? ubezw?asnowolniona. Sprawy o ubezw?asnowolnienie nale?? do w?a?ciwo?ci s?dów okr?gowych w?a?ciwych dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezw?asnowolnienie. Rozpoznawane s? w sk?adzie trzech s?dziów zawodowych. Wniosek w przedmiocie ubezw?asnowolnienia mo?e z?o?y? ma??onek osoby, która ma zosta? ubezw?asnowolniona, jej krewni w linii prostej oraz rodze?stwo, jej przedstawiciel ustawowy i prokurator. O ubezw?asnowolnieniu s?d orzeka bezterminowo, orzeczenie mo?e by? jednak uchylone, gdy ustan? przyczyny, dla których je orzeczono. Wniosek o uchylenie ubezw?asnowolnienia mo?e z?o?y? tak?e sam ubezw?asnowolniony.
Ubezw?asnowolnienie ca?kowite mo?e by? równie? zast?pione ubezw?asnowolnieniem cz??ciowym. Osoba ubezw?asnowolniona cz??ciowo mo?e dokonywa? czynno?ci prawnych samodzielnie (je?li nie powoduj? po jej stronie powstania zobowi?zania, ani nie doprowadzaj? do rozporz?dzenia istniej?cym prawem maj?tkowym tej osoby). Dla cz??ci czynno?ci wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego (rodzica, opiekuna, kuratora), który w szczególnie wa?nych przypadkach sam musi uzyska? zezwolenie s?du na dokonanie okre?lonej czynno?ci prawnej. Niektórych za? czynno?ci ubezw?asnowolniony cz??ciowo nie mo?e dokonywa? w ogóle, np. sporz?dza? testamentu. Naruszenie takiego zakazu powoduje niewa?no?? czynno?ci prawnej. Osoba ubezw?asnowolniona ca?kowicie mo?e dokonywa? jedynie czynno?ci w drobnych, bie??cych sprawach ?ycia codziennego. Pozosta?ych czynno?ci w jej imieniu mo?e dokona? tylko opiekun.