Poj?cie i rodzaje praw autorskich


Prawo autorskie, jako ga??? prawa, zajmuje si? wszystkimi przejawami ludzkiej dzia?alno?ci twórczej, które posiadaj? indywidualny charakter i zosta?y przedstawione w postaci utworu. Utworem w prawie autorskim jest jakakolwiek posta? tej?e dzia?alno?ci twórczej, niezale?nie od swojej warto?ci, przeznaczenia i sposobu wyra?enia. Typowymi przyk?adami utworów s? zatem dzie?a wyra?one s?owem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi, a wi?c wszelkie utwory literackie, publicystyczne, naukowe czy kartograficzne, a tak?e programy komputerowe. Utworami b?d? te? przedstawienia plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, urbanistyczne, muzyczne, sceniczne, choreograficzne i audiowizualne (w tym filmowe). Ustawa wskazuje jednak?e równie? na utwory takiego rodzaju, jak pantomimiczne, lutnicze, a tak?e wzornictwo przemys?owe.Ochron? prawnoautorsk? uzyskuj? jedynie same sposoby wyra?enia, w postaciach wy?ej wymienionych lub analogicznych, a nie odkrycia, idee, zasady dzia?ania czy koncepcje matematyczne. Utwór nie musi by? uko?czony, aby korzysta? z ochrony. Ponadto dla jej uzyskania nie s? potrzebne jakiekolwiek formalno?ci – prawo autorskie przys?uguje twórcy ju? tylko z samego faktu powstania czy powstawania dzie?a.

Osobno prawem autorskim obj?te s? opracowania cudzego utworu, czyli przede wszystkim t?umaczenia, przeróbki oraz adaptacje, przy czym rozporz?dzanie i korzystanie z opracowa? zale?y od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, a wi?c prawo do takich opracowa? nazywa si? prawem zale?nym. Nie dotyczy to oczywi?cie opracowa? utworów, do których autorskie prawa maj?tkowe wygas?y. Co istotne, nie uznaje si? za opracowania utworów, które zosta?y przez inny utwór jedynie zainspirowane. Ponadto twórca utworu pierwotnego ma prawo cofn?? zezwolenie na korzystanie z prawa zale?nego, je?eli w ci?gu pi?ciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zosta?o rozpowszechnione. Ewentualne wyp?acone wcze?niej twórcy wynagrodzenie nie podlega przy tym zwrotowi. Innym obowi?zkiem korzystaj?cego z opracowania, jest umieszczenie na nim oznaczenia twórcy oraz tytu?u utworu pierwotnego. Jako osobny przedmiot prawa autorskiego obok opracowa? wyst?puj? zbiory, antologie, bazy danych – s? one przedmiotem prawa autorskiego, o ile posiadaj? one cechy utworu. Niezale?nie od tego, czy same zawieraj? materia?y chronione czy nie, maj? one charakter odr?bnego dzie?a, je?li przyj?ty w nich dobór, uk?ad lub zestawienie ma charakter twórczy, a tak?e nie powoduje to uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów.

Wy??czone spod ochrony prawnoautorskiej s? akty normatywne lub ich urz?dowe projekty, urz?dowe dokumenty, materia?y, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne oraz proste informacje prasowe. Prawa autorskie dziel? si? na prawa osobiste oraz maj?tkowe. Pierwsze nie wygasaj? nigdy, s? niezbywalne, nie mo?na si? ich zrzec czy przenie?? na inn? osob?. W ich zakresie mieszcz? si?: prawo do podpisywania utworu nazwiskiem twórcy, prawo do zachowania niezmienionej tre?ci i formy utworu. Twórca mo?e jednak zobowi?za? si? w drodze umowy do niewykonywania swoich praw autorskich. Prawa maj?tkowe oznaczaj? mo?liwo?? czerpania korzy?ci maj?tkowych z wykorzystywania utworu. Co do zasady przys?uguj? twórcy, który mo?e jednak w drodze umowy przekaza? je wydawcy, producentowi czy osobie trzeciej. Mo?liwe jest tak?e udzielenie licencji, która uprawnia do korzystania z dzie?a i pobierania z tego korzy?ci przez okre?lony czas. Prawa autorskie maj?tkowe trwaj?, co do zasady przez okres ?ycia twórcy oraz siedemdziesi?t lat po jego ?mierci.



Przeglądaj artykuły prawnicze