Prawid?owo wykonywana w?adza rodzicielska rodziców nad dzie?mi zgodnie z przepisami prawa, co do zasady nie podlega ?adnej ingerencji z zewn?trz. Je?li jednak jedno z rodziców nie wykonuje tej w?adzy lub wykonuje j? wadliwie, wówczas s?d rodzinny mo?e podj?? stosowne dzia?ania zmierzaj?ce do wyeliminowania takich nieprawid?owo?ci. Najdalej id?cym ze sposobów jest pozbawienie jednego lub obojga rodziców w?adzy rodzicielskiej. Prawo rodzinne przewiduje trzy rodzaje przyczyn pozbawienia w?adzy:
trwa?a przeszkoda w jej wykonywaniu (przyczyna ta mo?e by? zarówno zawiniona, jak i niezawiniona), np. choroba psychiczna;
nadu?ywanie tej w?adzy (jedynie w sposób zawiniony), np. zmuszanie dziecka do zbyt ci??kiej pracy lub nak?anianie do pope?niania przest?pstw;
ra??ce zaniedbywanie obowi?zków wzgl?dem dziecka (równie? tylko zawinione).
Za trwa?? uznaje si? przeszkod?, która wed?ug wszelkich przewidywa? nie ustanie w przysz?o?ci albo te? gdy wprawdzie ustanie, ale nie mo?na si? spodziewa?, by nast?pi?o to przed uzyskaniem przez dziecko pe?noletnio?ci, a wi?c przed wyga?ni?ciem w?adzy rodzicielskiej. Jednocze?nie za ra??ce zaniedbywanie obowi?zków wzgl?dem dziecka mog? by? uznane tylko powa?ne zaniedbania, takie jak np. pija?stwo, stosowanie wzgl?dem dziecka przemocy fizycznej, marnotrawstwo, uchylanie si? od ?wiadcze? alimentacyjnych wzgl?dem dziecka. S?d mo?e pozbawi? rodziców w?adzy rodzicielskiej, je?eli mimo udzielonej pomocy nie usta?y przyczyny zastosowania ?rodka w postaci umieszczenia dziecka w rodzinie zast?pczej albo placówce opieku?czo-wychowawczej, a w szczególno?ci gdy rodzice trwale nie interesuj? si? dzieckiem.
Na skutek pozbawienia rodziców w?adzy rodzicielskiej trac? oni ogó? swoich praw i obowi?zków sk?adaj?cych si? na t? w?adz?. Warto jednak zaznaczy?, ?e rodzice dziecka nawet wówczas nie trac? praw i obowi?zków, jakie przys?uguj? im wzgl?dem dziecka z tytu?u pokrewie?stwa. Przede wszystkim wi?c zachowuj? prawo do alimentów od dziecka oraz prawo do dziedziczenia po nim, pod warunkiem, ?e nie zostan? w procesie s?dowym uznani za niegodnych dziedziczenia. Równie? dziecko zachowuje prawo do alimentów od rodziców oraz prawo dziedziczenia po nich. Prawo osobistej styczno?ci z dzieckiem (widywania si? z nim, utrzymywania z nim kontaktu w innej formie, np. telefonicznie) nie jest elementem w?adzy rodzicielskiej, rodzice zachowuj? wi?c to prawo bez wzgl?du na to czy zostali pozbawieni w?adzy rodzicielskiej, czy te? nie. Wyj?tkowe s? sytuacje, gdy s?d opieku?czy orzeka zakaz osobistej styczno?ci dziecka z rodzicami.
Sprawa o pozbawienie w?adzy rodzicielskiej rozpoznawana jest w post?powaniu nieprocesowym, które mo?e zosta? wszcz?te na wniosek ka?dego z rodziców lub z urz?du. W?a?ciwym jest s?d opieku?czy - s?d rejonowy miejsca zamieszkania osoby, której post?powanie ma dotyczy?, a w braku miejsca zamieszkania - s?d miejsca jej pobytu. O pozbawieniu, ograniczeniu lub zawieszeniu w?adzy rodzicielskiej s?d mo?e orzec w osobnym postanowieniu lub w wyroku orzekaj?cym rozwód, separacj? lub uniewa?nienie ma??e?stwa. Ustanie przyczyny b?d?cej podstaw? pozbawienia rodziców w?adzy rodzicielskiej nie powoduje automatycznie jej od?ycia. Dopiero s?d opieku?czy mo?e orzec o ponownym przywróceniu tej w?adzy.