Prawo do cytatu


Cytat w prawie autorskim rozumiany jest jako urywek rozpowszechnionego ju? wcze?niej utworu, a nawet drobny utwór przytoczony w ca?o?ci. Zakres u?ycia utworu cytowanego musi by? jednak?e uzasadniony wyja?nianiem, analiz? krytyczn?, nauczaniem lub prawami gatunku twórczo?ci. Warunkiem skorzystania z prawa cytatu wed?ug polskiego prawa autorskiego jest przytoczenie danego wyj?tku z cudzego utworu w dziele, które równie? jest samoistnym utworem. Utworem w prawie autorskim jest ka?dy przejaw dzia?alno?ci twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezale?nie od warto?ci, przeznaczenia i sposobu wyra?enia. Je?li wykorzystanie ma nast?pi? w inny sposób ni? osobnym utworze, kwalifikacja prawna tego dzia?ania mo?e podlega? pod instytucj? dozwolonego u?ytku, a w zwi?zku z tym – odpowiada? wskazanym w prawie kryteriom jej u?ycia. W innym przypadku konieczna jest zgoda twórcy lub innego aktualnego posiadacza praw autorskich oraz zwi?zane z tym wynagrodzenie.

Pierwsz? z mo?liwych przes?anek cytowania jest jego uzasadnienie wyja?nianiem lub nauczaniem. Nale?y przez to rozumie? sytuacj?, gdy bez u?ycia cytowanego utworu nie b?dzie mo?liwe lub b?dzie istotnie utrudnione zrozumienie wywodów autora. Tak?e usprawiedliwia? b?dzie takie wpisanie cytatu w ca?o?? utworu, które podkre?li zawarte w danym utworze my?li, wzmocni dowody, skieruje odbiorc? na oczekiwany tok my?lowy. Istotne jednak, aby zwi?zek pomi?dzy utworami wskazywa? na konieczno?? cytatu. W przypadku krytycznej analizy u?ycie utworu oryginalnego jest oczywi?cie konieczne, je?li dana krytyka ma si? do niego odnosi?, omawia?, recenzowa?. Je?li mia?aby odbywa? si? w zupe?nym oderwaniu od utworu oryginalnego by?aby prawdopodobnie w du?ej mierze niezrozumia?a.

Zakres ilo?ciowy cytatu nie jest sprecyzowany w przepisach, co jest o tyle zrozumia?e, ?e takie okre?lenie jest niemo?liwe w ogólno?ci i zawsze zale?y od konkretnych okoliczno?ci i utworu, w którym cytat ma si? znale??. Ustawa pozwala zarówno na cytowanie fragmentów, jak i przytaczania drobnych utworów w ca?o?ci. Przy korzystaniu z cytatu trzeba kierowa? si? jego celowo?ci?, ale tak?e tym, czy jego wykorzystanie nie b?dzie narusza?o normalnego wykorzystania utworu, a przez to b?dzie godzi?o w s?uszne interesy twórcy. Wszelkie w?tpliwo?ci powinny by? zatem rozstrzygane na korzy?? posiadacza praw autorskich.

Instytucja cytatu b?dzie oczywi?cie najcz??ciej wykorzystywana w utworach literackich czy naukowych. Nie trudno jednak wskaza? sytuacje inne – w ramach utworów plastycznych czy muzycznych (np. kola?e). Prawo nie precyzuje zakresu stosowanie cytatu, zatem w?a?ciwe przepisy odnosi? si? b?d? do ka?dorazowego jego u?ycia. Dodatkowym warunkiem korzystania z cytatu jest wskazanie przy nim imienia i nazwiska twórcy, a tak?e ?ród?a pochodzenia danego fragmentu. Brak wyra?nego wyró?nienia cytatu ze wspomnianymi wy?ej oznaczeniami mo?e zosta? potraktowane jako plagiat, a wi?c przyw?aszczenie cudzego utworu. Przy spe?nieniu okre?lonych warunków cytowania twórcy nie nale?y si? z tego tytu?u wynagrodzenie.



Przeglądaj artykuły prawnicze