Kapitan statku, z uwagi na specjalne warunki panuj?ce na morzu oraz jego wyj?tkowej odpowiedzialno?ci za przewo?onych ludzi i towar, okre?lany jest cz?sto jako drugi po Bogu. Tak okre?lona funkcja ma swoje korzenie w wielowiekowej tradycji ?eglarskiej, ale znajduje te? wyraz w dzisiejszym prawie morskim. Przede wszystkim na wszystkich osobach znajduj?cych si? na statku ci??y obowi?zek podporz?dkowania si? jego zarz?dzeniom wydanym w celu zapewnienia bezpiecze?stwa i porz?dku na statku. W wyj?tkowych sytuacjach kapitam jednego statku mo?e tak?e swoje uprawnienia realizowa? wobec innych statków. Kapitan statku, który znajduje si? w niebezpiecze?stwie, po osi?gni?ciu porozumienia ze statkami, które da?y odpowied? na jego wzywanie pomocy, ma prawo ??da?, by wskazane przez niego jednostki udzieli?y mu pomocy.
Je?li która? z osób na statku w trakcie podró?y zachowuje si? w sposób zagra?aj?cy bezpiecze?stwu, czy to statku, czy ludzi albo mienia, kapitan mo?e j? zatrzyma? w osobnym pomieszczeniu. Zatrzymanie takie mo?e potrwa? maksymalnie do chwili przybycia statku do portu polskiego lub do portu kraju, którego osoba zatrzymana jest obywatelem, natomiast w przypadku zawini?cia do portu innego kraju, kapitan zawiadamia o tym fakcie polski konsulat i odpowiednie w?adze miejscowe. Ponadto, je?li na statku znajduj?cym si? w podró?y wyczerpa?y si? zapasy ?ywno?ci, kapitan ma prawo zarz?dzi? rekwizycj? znajduj?cego si? na statku ?adunku, który nadaje si? do spo?ycia. ?adunek ten podlega nast?pnie równomiernemu rozdzia?owi. Za zwrot warto?ci w ten sposób zu?ytego ?adunku odpowiada armator.
Szczególny zwi?zek istnieje równie? pomi?dzy kapitanem a armatorem statku. Je?li statek znajduje si? poza macierzystym portem, kapitan statku jest uprawniony do zaci?gni?cia w imieniu armatora po?yczki i dokonania w jego imieniu innych czynno?ci na kredyt w granicach koniecznych dla naprawienia statku, dokonania uzupe?nie? za?ogantów, zaopatrzenia albo kontynuacji podró?y. W tym celu kapitan mo?e wr?cz odsprzeda? zb?dne oprzyrz?dowanie statku albo niepotrzebn? parti? ?ywno?ci, je?li oczekiwanie na zlecenie od armatora b?d? odpowiednie na ten cel ?rodki jest niemo?liwe, b?d? niecelowe. Ostatecznie, je?li podczas podró?y nie uda si? w inny sposób pozyska? ?rodków potrzebnych dla jej uko?czenia, kapitan mo?e ustanowi? zastaw na ?adunku, a nawet sprzeda? jego cz???. Wcze?niej, o ile to mo?liwe, powinien zasi?gn?? wskazówek od frachtuj?cego i armatora. Oczywi?cie przy wyborze ?rodków potrzebnych dla uzyskania funduszy dla uko?czenia podró?y kapitan powinien kierowa? si? jak najmniejsz? strat? dla armatora oraz zainteresowanych ?adunkiem.
Poniewa? podró?e morskie trwaj? nieraz wiele tygodni lub miesi?cy, kapitan przejmuje w niektórych sytuacjach funkcje publicznoprawne. I tak, wzmiankuje on o tym w dzienniku okr?towym i sporz?dza protoko?y w razie ka?dych urodzin lub zgonu na statku. Po wp?yni?ciu do najbli?szego polskiego portu zg?asza te fakty urz?dowi stanu cywilnego, a poza granicami kraju polskiemu konsulatowi. Testament osoby, która zmar?a na statku, wraz z aktem zabezpieczenia jej mienia, przekazywany jest s?dowi rejonowemu, za granic? natomiast polskiemu konsulatowi. Je?li na statku dojdzie do pope?nienia przest?pstwa, kapitan sporz?dza zawiadomienie o pope?nieniu takiego przest?pstwa i podejmuje odpowiednie kroki, ?eby nie dopu?ci? do uchylenia si? osoby podejrzanej od odpowiedzialno?ci karnej. W tym celu zabezpiecza dowody oraz w razie potrzeby przekazuje osob? podejrzan? w?a?ciwemu organowi w polskim porcie, do którego statek zawija, albo statkom Stra?y Granicznej, Marynarki Wojennej albo Policji