Jedn? z najpopularniejszych form prawnych dla realizacji obywatelskiego prawa zrzeszania si? jest stowarzyszenie. To dobrowolne, samorz?dne i trwa?e zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Cele, programy dzia?ania i struktury organizacyjne okre?lane s? samodzielnie przez stowarzyszenie. To samo dotyczy uchwalania aktów wewn?trznych, które dotycz? jego dzia?alno?ci. Prawo zrzeszania si? w stowarzyszeniach mo?e podlega? ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy. Ograniczenia takie powinny mie? na celu zapewnienie interesów bezpiecze?stwa pa?stwowego lub porz?dku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralno?ci publicznej albo ochrony praw i wolno?ci innych osób. Tak te? nale?y rozumie? wyznaczenie ram prawnych w obowi?zuj?cych przepisach dla ustroju stowarzyszenia, co pozwala na ujednolicenie ich w obrocie spo?eczno-gospodarczym, a przez to zapewnienie im bezpiecze?stwa i przejrzysto?ci.
Ustrój stowarzyszenia regulowany jest w jego statucie, ale ustawy narzucaj? pewne obligatoryjne rozwi?zania. Po pierwsze, istnieje swoista zasada domniemania kompetencji walnego zgromadzenia cz?onków. Jest ono jego najwy?sz? w?adz? i w sprawach, w których statut nie okre?la w?a?ciwo?ci w?adz stowarzyszenia, podejmowanie uchwa? nale?y w?a?nie do niego. Statut mo?e przewidywa? zamiast walnego zebrania cz?onków zebranie delegatów, je?li liczba cz?onków przekroczy okre?lon? w statucie wielko??. W takich przypadkach statut okre?la zasady wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji. Pomimo tego, stowarzyszenie jest zobowi?zane posiada? zarz?d i organ kontroli wewn?trznej.
Do powstania stosunku cz?onkostwa konieczne jest o?wiadczenie woli w tym zakresie obu zainteresowanych stron przysz?ego cz?onka, najcz??ciej w postaci z?o?enia deklaracji cz?onkowskiej, oraz stowarzyszenia w drodze przyj?tej przez statut. Kandydatowi nie przys?uguje jednak roszczenie o przyj?cie w poczet cz?onków, co wynika z zasady swobody umów, a tak?e wolno?ci zrzeszania si?. Statut mo?e przewidywa? te? instytucj? zawieszenia cz?onkostwa. Nie powoduje to wyga?ni?cia stosunku, ale powoduje ?e niemo?liwe staje si? korzystanie z praw z tego wynikaj?cych oraz zwalnia z ci???cych na cz?onkach obowi?zków.
Stowarzyszeniem rz?dz? pewne wyra?one w prawie zasady. Przede wszystkim zasada praworz?dno?ci, która zawiera w sobie obowi?zek przestrzegania obowi?zuj?cego prawa. Najwa?niejszym instrumentem dla jej zapewnienia jest kontrola przez s?d rejestrowy oraz pó?niejszy nadzór. Ponadto, wszystkie stowarzyszenia s? równe wzgl?dem siebie pod wzgl?dem prawa, cho? przepisy nadaj? niektórym z nich dodatkowe obowi?zki lub prawa, które jednak?e wynikaj? z ich specyficznego charakteru. Zasada demokratycznego zarz?dzania wyra?a si? w tym, i? najwa?niejszym organem stowarzyszenia jest walne zebranie cz?onków, w ramach którego obowi?zuje zasada jedna osoba jeden g?os. To tak?e przejaw równo?ci wewn?trznej, która reguluje stosunki pomi?dzy cz?onkami i pomi?dzy nimi a organami stowarzyszenia.
Istniej? dwa rodzaje stowarzysze? stowarzyszenia maj?ce osobowo?? prawn? (podstawowa forma) oraz stowarzyszenia zwyk?e, które s? uproszczon? form? pierwszych. W nieco innej przestrzeni prawnej funkcjonuj? tak?e stowarzyszenia jednostek samorz?du terytorialnego oraz zwi?zki stowarzysze?. Ze wzgl?du na postawione cele przepisy wyró?niaj? tak?e ró?nego typu stowarzyszenia, takie jak kombatanckie, obronne czy strzeleckie.