Zastaw jest to jedno z ograniczonych praw rzeczowych. Jego celem jest zabezpieczanie okre?lonej wierzytelno?ci (mo?e to by? tak?e wierzytelno?? przysz?a i warunkowa). Zastaw jest zatem zwi?zany z tak? wierzytelno?ci?. Z zastrze?eniem pewnych wyj?tków zastaw istnieje wy?acznie gdy istnieje wierzytelno??, któr? zabezpiecza, a wi?c jest prawem o charakterze akcesoryjnym (pomocniczym). Zastaw mo?na ustanowi? tylko na rzeczach ruchomych oraz na prawach, je?eli s? zbywalne (nie mo?na go ustanowi? na nieruchomo?ciach w takim wypadku zabezpieczenie przybiera posta? hipoteki). Co do zasady do powstania zastawu dochodzi w wyniku zawarcia umowy zastawu pomi?dzy wierzycielem a d?u?nikiem w celu zabezpieczenia danej wierzytelno?ci. W wyj?tkowych wypadkach jednak zastaw powstaje z mocy samego prawa, np. zastaw ustawowy, ktory zabezpiecza wierzytelno?? w tych przypadkach, gdy ustawodawca uzna? za stosowne udzieli? ochrony s?usznym interesom wierzyciela. Cech? charakterystyczn? zastawu ustawowego jest za? brak posiadania przedmiotu zastawu przez zastawnika (czyli wierzyciela). Przepisy ustanawiaj?ce zastaw ustawowy wyst?puj? zarówno w kodeksie cywilnym, jak i poza nim (np. zastaw skarbowy).
Zastaw ustawowy wygasa z takich samych przyczyn jak inne ograniczone prawa rzeczowe. Zastaw ustawowy wyga?nie wi?c, gdy zastawnik zrzeknie si? swojego prawa. Zasad? jest, i? takie o?wiadczenie o zrzeczeniu si? prawa powinno zosta? z?o?one w?a?cicielowi rzeczy obci??onej. Nie jest przy tym wymagane zachowanie ?adnej formy szczególnej, ale wskazane jest zachowanie formy pisemnej dla celów dowodowych. Natomiast zrzeczenie si? ograniczonego prawa rzeczowego ujawnionego w ksi?dze wieczystej wymaga wykre?lenia go z ksi?gi wieczystej. Zastaw ustawowy wyga?nie tak?e w sytuacji, gdy przejdzie na w?a?ciciela rzeczy obci??onej. Tak?e nabycie przez zastawnika w?asno?ci rzeczy obci??onej zastawem, spowoduje jego wyga?ni?cie. Jest to tzw. konfuzja. Powoduje ona wyga?ni?cie ograniczonego prawa rzeczowego (w omawianym wypadku zastawu), o ile przepisy szczególne nie stanowi? inaczej. Przyk?adowo bowiem zastaw nie wyga?nie pomimo nabycia rzeczy obci??onej przez zastawnika na w?asno??, je?eli wierzytelno?? zabezpieczona zastawem jest obci??ona prawem osoby trzeciej lub na jej rzecz zaj?ta.
Zastaw ustawowy wygasa tak?e z przyczyn przewidzianych dla zastawu umownego. Zastaw ustawowy wyga?nie zatem wtedy, gdy wyga?nie wierzytelno??, któr? zabezpiecza. Wynika to bowiem z akcesoryjno?ci prawa zastawu. Zastaw ustawowy wyga?nie równie? w sytuacji, gdy dojdzie do przeniesienia wierzytelno?ci bez przeniesienia zastawu. Nie jest natomiast mo?liwe przeniesienie samego zastawu bez przeniesienia wierzytelno?ci, któr? taki zastaw zabezpiecza. Zastaw ustawowy wygasa tak?e w wyniku sprzeda?y rzeczy obci??onej zastawem w post?powaniu egzekucyjnym.
Jak ju? wspomniano zastaw ustawowy powstaje na mocy przepisów prawa, które okre?laj? równie? zakres czasowy trwania takiego zastawu. Przyk?adowo ustawowe prawo zastawu wynajmuj?cego na rzeczach ruchomych najemcy trwa tak d?ugo, jak d?ugo rzeczy, które zosta?y wniesione do lokalu w nim pozostan?. Co wi?cej, przepisy prawa cywilnego przyznaj? wynajmuj?cemu prawo sprzeciwu na wypadek, gdyby najemca próbowa? takie rzeczy z lokalu usun??. Ustawowe prawo zastawu wydzier?awiaj?cego powstaje w momencie wniesienia ruchomo?ci przez dzier?awc? do przedmiotu dzier?awy, za? wygasa w wypadku ich usuni?cia. Ustawowe prawo zastawu przys?uguje te? agentowi na rzeczach i papierach warto?ciowych daj?cego zlecenie, które otrzyma? w zwi?zku z umow? agencyjn?. Prawo zastawu przys?uguje za? agentowi do chwili, gdy w?ada on tymi ruchomo?ciami osobi?cie albo przez swojego dzier?yciela, albo dopóki mo?e nimi rozporz?dza? za pomoc? dokumentów. Podobnie w przypadku ustawowego prawa zastawu komisanta na rzeczach stanowi?cych przedmiot komisu, trwa ono tak d?ugo, dopóki komisant w?ada tymi ruchomo?ciami osobi?cie, przez dzier?yciela albo za pomoc? dokumentów. Ustawowe prawo zastawu przys?uguje tak?e przewo?nikowi na przesy?ce, pod warunkiem, ?e przesy?ka znajduje si? u niego albo u jego dzier?yciela, albo mo?e ni? rozporz?dza? za pomoc? dokumentów.