Niedozwolone klauzule w umowach konsumenckich, nazywane te? klauzulami abuzywnymi, s? postanowieniami umów, maj?cych najcz??ciej posta? wzorców umownych przygotowanych wcze?niej przez przedsi?biorc?, które s? wyj?tkowo niedogodne dla konsumenta. Kwestie zwi?zane z takimi klauzulami umownymi znalaz?y swoje uregulowanie w przepisach prawa chroni?cych konsumenta. Za klauzule abuzywne uznaje si? postanowienia naruszaj?ce ra??co interesy konsumenta lub dobre obyczaje. Prawo cywilne przewiduje szereg typowych postanowie?, które w razie w?tpliwo?ci uzna? nale?y za niedozwolone klauzule umowne. W?ród nich s? zapisy wy??czaj?ce lub ograniczaj?ce odpowiedzialno?? wzgl?dem konsumenta za szkody na osobie czy za niewykonanie lub nienale?yte wykonanie zobowi?zania, a tak?e ograniczaj?ce mo?liwo?? potr?cenia wierzytelno?ci konsumenta z wierzytelno?ci? drugiej strony.
Niedozwolone jest przyznanie kontrahentowi uprawnie? pozwalaj?cych mu w rzeczywisto?ci decydowa? o kszta?cie porozumienia, czyli do dokonywania wi???cej interpretacji umowy, jednostronnej zmiany umowy bez wa?nej przyczyny w niej wskazanej, jednostronnej zmiany, bez wa?nych przyczyn, istotnych cech ?wiadczenia lub te? wy??cznego stwierdzania zgodno?ci ?wiadczenia z umow?. Niemo?liwe jest równie? zastrze?enie, ?e sprzedawca ma prawo wypowiadania umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania wa?nych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia. Z drugiej strony niedozwolone jest pozbawienie konsumenta uprawnienia do rozwi?zania, odst?pienia lub wypowiedzenia umowy.
Nie mo?na dowolnie kszta?towa? kwestii zwi?zanych ze zwrotem zap?aty (niedozwolone jest np. wy??czenie obowi?zku zwrotu konsumentowi uiszczonej zap?aty, je?li kontrahent nie wywi?za? si? ze swojego ?wiadczenia lub w przypadku rezygnacji z umowy przez konsumenta) oraz nak?adaniem dalszych obowi?zków zap?aty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy, ra??co wygórowanej kary umownej lub odst?pnego w razie odst?pienia przez konsumenta od umowy lub jej niewykonania. Okre?lanie ceny i wynagrodzenia po zawarciu umowy równie? nie mo?e by? uprawnieniem sprzedawcy, je?li konsumentowi nie zagwarantowano jednocze?nie prawa do odst?pienia do umowy. Niemo?liwe jest wy??czenie jurysdykcji polskich s?dów, poddanie sprawy pod rozstrzygni?cie s?du polubownego, czy narzucenie rozpoznania sprawy przez s?d, który nie jest w?a?ciwy wg ustawy.
Nie oznacza to, ?e strony w razie pó?niejszego sporu nie mog? zgodzi? si? na rozpoznanie sprawy przez s?d polubowny. Kontrola postanowie? pod wzgl?dem ich abuzywnego charakteru mo?e mie? posta? tzw. kontroli incydentalnej oraz abstrakcyjnej. Pierwsza odnosi si? do konkretnych postanowie? w umowach i kontroli takiej dokonuj? s?dy powszechne. Je?li wcze?niej przedsi?biorca nie uzna racji konsumenta, ten mo?e zg?osi? tak? spraw? do s?du. Kontrola abstrakcyjna nastomiast jest oderwana od konkretnych umów, a ma na celu stworzenie regu? ogólnych dla wszelkich umów. Dokonuje jej S?d Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Z powództwem mo?e wyst?pi? ka?dy potencjalny klient, organizacja konsumencka, rzecznik konsumentów oraz Prezes UOKiK.