Zastaw to jedno z ograniczonych praw rzeczowych. Jego celem jest zabezpieczanie okre?lonej wierzytelno?ci (mo?e to by? tak?e wierzytelno?? przysz?a i warunkowa). Zastaw jest zatem zwi?zany z tak? wierzytelno?ci?. Oznacza to, i? zastaw jest prawem o charakterze akcesoryjnym. Niewa?no?? zobowi?zania, na mocy którego powsta?a wierzytelno?? zabezpieczona zastawem prowadzi do niewa?no?ci umowy zastawu (jako prawa akcesoryjnego). Przeniesienie wierzytelno?ci, któr? zastaw zabezpiecza, powoduje przeniesienie i samego zastawu. Natomiast niemo?liwe jest przeniesienie samego zastawu bez przeniesienia wierzytelno?ci nim zabezpieczonej. Zaspokojenie wierzytelno?ci zabezpieczonej zastawem powoduje za? jego wyga?ni?cie. Zastaw mo?na ustanowi? tylko na rzeczach ruchomych oraz na prawach, je?eli s? zbywalne. W tym stanie rzeczy bowiem, nale?y zwróci? uwag?, ?e nie mo?na go ustanowi? na nieruchomo?ciach w takim wypadku zabezpieczenie przybiera posta? hipoteki.
Zastaw na prawach maj?tkowych zbywalnych odgrywa du?? rol? przede wszystkim w relacjach z zagranic?. Zastaw taki najcz??ciej wi??e si? z dokumentami w obiegu (np. wekslami, czekami, akcjami itp.). Wyró?nia si? nast?puj?ce rodzaje zastawów, m.in.: zastaw zwyk?y (na rzeczach), zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, zastaw skarbowy, zastaw finansowy. Przedmiotem zastawu zwyk?ego jest rzecz albo prawo o charakterze zbywalnym. Do zastawu na prawach stosuje si? odpowiednio przepisy dotycz?ce zastawu na rzeczach (z uwzgl?dnieniem zmian wynikaj?cych z przepisów o zastawie na prawach). Dzi?ki ustanowionemu zastawowi, w?a?ciciel mo?e dochodzi? zaspokojenia swoich roszcze? z takiej rzeczy niezale?nie od tego na czyj? w?asno?? przesz?a taka rzecz. Je?eli zatem d?u?nik nie zaspokaja wierzyciela, ten mo?e przedmiot zastawu sprzeda?, a uzyskan? sum? wykorzysta? na poczet d?ugu.
Wierzycielowi przys?uguje przy tym pierwsze?stwo zaspokojenia z rzeczy przed wierzycielami osobistymi w?a?ciciela rzeczy (z wyj?tkiem wierzycieli, którym przys?uguje pierwsze?stwo o charakterze szczególnym). Zastaw rejestrowy zabezpiecza wierzytelno?? pieni??n?, która jest wyra?ona w pieni?dzu polskim lub walucie obcej. Jego przedmiotem mog? by? za? rzeczy ruchome i zbywalne prawa maj?tkowe (z zastrze?eniem pewnych wyj?tków). Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa mi?dzy w?a?cicielem a wierzycielem (w pewnych wypadkach zastaw powstaje te? z mocy samego prawa). Stronami zastawu s?: zastawca (osoba ustanawiaj?ca zastaw na rzeczy, d?u?nik albo osoba trzecia) oraz zastawnik (wierzyciel, na rzecz którego zastaw ustanowiono).
Strony mog? tak?e zadecydowa? o wydaniu przedmiotu zastawu osobie trzeciej. Oznacza to, i? warunkiem wa?no?ci umowy zastawu, poza zawarciem samej umowy, jest zazwyczaj wydanie przedmiotu zastawu. Natomiast je?eli wierzyciel jest dzier?ycielem rzeczy b?d?cej przedmiotem zastawu, aby ustanowi? zastaw, wystarcza samo zawarcie umowy. Podkre?li? tak?e nale?y, i? je?eli wierzyciel (zastawnik) zwróci rzecz zastawcy, zastaw wygasa i to niezale?nie od tego, co strony postanowi?y w samej umowie zastawu. Ustanowienie zastawu na prawach zbywalnych odbywa si? natomiast wed?ug zasad, które stosuje si? podczas ustanawiania takiego prawa maj?cego by? przedmiotem zastawu. W ka?dym jednak wypadku, nawet gdyby umowa o przeniesienie prawa nie wymaga?a takiej formy, konieczne jest zawarcie umowy zastawu na pi?mie z dat? pewn?.
Niezachowanie tej formy powoduje natomiast niewa?no?? umowy zastawu. Natomiast dla ustanowienia zastawu na akcji imiennej lub ?wiadectwie tymczasowym konieczne jest o?wiadczenie zastawcy z dat? pewn?. O?wiadczenie to nale?y z?o?y? albo na samej akcji lub ?wiadectwie tymczasowym, albo w oddzielnym dokumencie. Do wa?no?ci zastawu konieczne jest równie? wr?czenie takiej akcji albo ?wiadectwa tymczasowego zastawnikowi (wierzycielowi). Tak samo wygl?da ustanowienie zastawu na akcji na okaziciela. Zastaw rejestrowy ustanawia si? w drodze umowy o ustanowienie tego zastawu (tzw. umowa zastawnicza). Umow? tak? zawiera osoba uprawniona do rozporz?dzania przedmiotem zastawu (zastawca) oraz wierzyciel (zastawnik).
Konieczny jest równie? wpis do rejestru zastawów. W przypadku zastawu rejestrowanego rzecz obci??ona takim zastawem (oraz papiery warto?ciowe i inne dokumenty nios?ce ze sob? prawa obci??one zastawem) mog? natomiast pozosta? u zbywcy. Strony mog? te? uzgodni? przekazanie tych rzeczy osobie trzeciej, pod warunkiem ?e wyrazi ona na to zgod?. Umowa zastawnicza musi mie? form? pisemn?. Niezachowanie takiej formy powoduje bowiem niewa?no?? umowy zastawu rejestrowego. Natomiast w przypadku umów o ustanowienie zastawu rejestrowego na wierzytelno?ciach i prawach nie maj? zastosowania przepisy o formie pisemnej szczególnej.