Poj?cie inicjatywy spo?ecznej nale?y odnie?? do zasady spo?ecze?stwa obywatelskiego. Podstawowym za?o?eniem idei spo?ecze?stwa obywatelskiego jest to, i? ka?dy obywatel funkcjonuje równocze?nie w kilku uk?adach spo?ecznych politycznym, pracowniczym, terytorialnym. W ka?dym z tych uk?adów powinien mie? zagwarantowane narz?dzia umo?liwiaj?ce mu wyra?anie i realizacj? jego interesów i d??e?. W p?aszczy?nie politycznej podstawowe znaczenie ma zasada pluralizmu politycznego. Pluralizm polityczny zak?ada wolno?? zrzeszania si? i tworzenia partii politycznych. Partia polityczna to dobrowolna organizacja ludzi o podobnych pogl?dach, d???ca do realizacji swych celów poprzez przej?cie i sprawowanie w?adzy w pa?stwie. Ka?da partia polityczna posiada okre?lon? organizacj?, wyznaczony program i cele dzia?ania. Konstytucja stanowi, i? Rzeczypospolita Polska zapewnia swoim obywatelom wolno?? tworzenia i dzia?ania partii politycznych.
Zasada spo?ecze?stwa obywatelskiego wymaga nadto, aby oprócz partii politycznych obywatele mogli si? grupowa? tak?e w innego rodzaju organizacjach, których celem nie jest ju? zdobywanie w?adzy, a jedynie oddzia?ywanie na ró?nego rodzaju procesy, w tym tak?e polityczne. Konstytucja stanowi wprost, i? Polska zapewnia wolno?? tworzenia i dzia?ania zwi?zków zawodowych, organizacji spo?eczno - zawodowych rolników, stowarzysze?, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze? oraz fundacji. Partie polityczne zrzeszaj? na zasadach dobrowolno?ci i równo?ci obywateli po to, aby wp?ywa? metodami demokratycznymi na kszta?towanie polityki pa?stwa.
Ponadto, obywatele maj? zagwarantowany wp?yw na proces tworzenia prawa. Proces ustawodawczy podlega ?ci?le okre?lonym procedurom, których zr?by okre?lone zosta?y w Konstytucji. Pocz?tkiem tego procesu jest wykonanie inicjatywy ustawodawczej, przez któr? rozumie si? prawo wskazanego w Konstytucji podmiotu do zg?oszenia swojego projektu ustawy, które to zg?oszenie obliguje Sejm do zaj?cia si? takim projektem. Ustawa zasadnicza wskazuje, i? prawo do zg?aszania projektów ustaw przys?uguje grupie co najmniej 100.000 obywateli, którzy posiadaj? prawo wybierania do Sejmu, a zatem s? osobami pe?noletnimi. Wnioskodawcy, przedk?adaj?c Sejmowi projekt ustawy, maj? obowi?zek przedstawienia tak?e skutków finansowych jej wykonania, tak aby obie izby parlamentu mia?y mo?liwo?? zapoznania si? nie tylko z powodami wniesienia projektu, ale tak?e ze skutkami finansowymi i obci??eniami dla bud?etu, jakie poci?gnie za sob? wykonanie ustawy. Ponadto, projekt ustawy musi by? zg?oszony na pi?mie. Projekt ustawy sk?ada si? do laski marsza?kowskiej w Sejmie i ten element stanowi rozpocz?cie ca?ego procesu legislacyjnego. Sejm rozpatruje projekt ka?dej ustawy w trzech czytaniach.
Jednak najpe?niej zasada udzia?u spo?ecze?stwa w procesie podejmowania decyzji wype?nia si? w, najbli?szym idea?owi demokracji bezpo?redniej, g?osowaniu o charakterze powszechnym, a zatem w referendum, zwanym inaczej g?osowaniem ludowym. Udzia? w referendum mog? bra? wszyscy obywatele uprawnieni do g?osowania, a zatem maj?cy czynne prawo wyborcze. Celem referendum jest umo?liwienie obywatelom ca?ego kraju, albo jego cz??ci, wyra?enia opinii w okre?lonej kwestii, poddanej g?osowaniu. Poprzez referendum naród sprawuje swoj? w?adz? bezpo?rednio. Forma ta jest stosowana rzadko, jest zastrze?ona dla rozstrzygania spraw o szczególnej wadze pa?stwowej lub lokalnej. Konstytucja wskazuje, i? w sprawach o szczególnym znaczeniu dla pa?stwa mo?e by? przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.
Takie referendum zarz?dza Sejm bezwzgl?dn? wi?kszo?ci? g?osów, w obecno?ci co najmniej po?owy ustawowej liczby pos?ów, lub Prezydent Rzeczypospolitej, za zgod? Senatu, wyra?on? bezwzgl?dn? wi?kszo?ci? g?osów w obecno?ci co najmniej po?owy ustawowej liczby senatorów. Je?eli w referendum ogólnokrajowym wzi??o udzia? wi?cej ni? po?owa obywateli uprawnionych do g?osowania, wynik referendum jest wi???cy. Jednak zasadniczo, naród sprawuje w?adz? w formie po?redniej, za po?rednictwem wybieranych przedstawicieli zasiadaj?cych w Sejmie i w Senacie. Obywatele posiadaj? prawo wysuwania kandydatów na pos?ów i senatorów, a tak?e prawo wybierania konkretnych reprezentantów, g?osz?cych odpowiadaj?ce im has?a i programy.