Prawo do urlopu wypoczynkowego jest powszechnym uprawnieniem pracowniczym. Urlop na ??danie stanowi cz??? urlopu wypoczynkowego, niemniej jednak przepisy prawa pracy wskazuj? ró?nice w trybie jego udzielania. Do cech charakterystycznych urlopu na ??danie zaliczy? mo?na m.in. obowi?zek pracodawcy udzielenia urlopu na ??danie na wniosek pracownika, zg?oszenie ??dania udzielenia urlopu przez pracownika w jakiejkolwiek formie najpó?niej w dniu rozpocz?cia urlopu, okre?lony wymiar urlopu na ??danie - nie wi?cej ni? 4 dni w roku kalendarzowym, mo?liwo?? wykorzystania ka?dego z 4 dni oddzielnie.
Nauka i orzecznictwo prawa pracy wskazuj? trzy mo?liwo?ci z?o?enia wniosku urlopowego w terminie, pierwsz? z nich jest z?o?enie wniosku najpó?niej w dniu rozpocz?cia urlopu, czyli zwyczajowo w terminie, w którym pracodawca mo?e przyj?? wniosek i udzieli? urlopu (tzw. do ko?ca dniówki pracowniczej), drug? mo?liwo?ci? jest z?o?enie wniosku przed godzin? rozpocz?cia pracy przez pracownika w dniu rozpocz?cia urlopu, trzeci? ewentualno?ci? natomiast jest z?o?enie wniosku do godziny 24-tej w przypadku pracy mieszcz?cej si? w dobie astronomicznej. Obowi?zkiem pracodawcy jest udzielenie urlopu na ??danie w terminie wskazanym przez pracownika. Wymiar 4 dni urlopu na ??danie nie jest uj?ty w planie urlopów. Uzasadnieniem takiego rozwi?zania jest pozostawienie swobodnej dyspozycji wykorzystania tego rodzaju urlopu przez pracownika. Dodatkowo, urlop na ??danie nie mo?e zosta? udzielony na czas niezdolno?ci pracownika do pracy z powodu choroby. Zatrudnienie pracownika u kilku pracodawców w roku kalendarzowym wymaga zaznaczenia w ?wiadectwie pracy informacji o wykorzystanych ju? dniach urlopu na ??danie. Z uwagi na zaistnienie nieprzewidzianych wcze?niej nadzwyczajnych okoliczno?ci, wyj?tkowo dopuszczalne jest odwo?anie pracownika z urlopu na ??danie. Omawiana mo?liwo??, w praktyce stosowania prawa pracy, dotyczy kadry kierowniczej. Zgodnie z przepisami prawa pracy, wymiar ??czny urlopu na ??danie niezale?nie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w stosunkach pracy, nie mo?e wynosi? wi?cej ni? 4 dni w roku kalendarzowym.
Urlop na ??danie nie jest urlopem dodatkowym. Mo?liwo?? rezygnacji z urlopu na ??danie, a w konsekwencji wykorzystania urlopu wypoczynkowego w ca?o?ci jest uprawnieniem pracownika. Natomiast, nie wykorzystanie urlopu na ??danie w danym roku kalendarzowym wywo?uje skutek w nast?pnym roku kalendarzowym w postaci przekszta?cenia si? go w tzw. urlop zaleg?y, udzielany w planie urlopów. Sankcj? za nie udzielenie urlopu zaleg?ego do dnia 31 marca w roku kalendarzowym nast?puj?cym po roku nabycia przez pracownika prawa do omawianego urlopu uznawane jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika. Maksymalna wysoko?? grzywny za tego rodzaju naruszenie praw pracowniczych wynosi? mo?e do 30 000 PLN.